واکنش روحی افراد به رخدادهای زندگی ابعاد گسترده و پیچیده‌ای دارد. برخی‌ها هنگام ناراحتی و مشکلات روحی منزوی شده و در خود فرو می‌روند؛ برخی با پرخاشگری و قیل و قال خود را از شر خشم و فشار روحی خلاص می‌کنند.
اما جالب اینکه برخی از افراد نیز به خوردن پناه می‌برند و هنگام ناراحتی به‌ویژه تشویش و اضطراب به‌گونه‌ای نامتعادل شروع به خوردن انواع خوراکی‌ها از تنقلات گرفته تا مواد غذایی می‌کنند.
برای افراد گروه آخر مشکل زمانی آغاز می‌شود که دفعات احساس تشویش و اضطراب آنان به دلیل عوامل مختلفی مانند دارا بودن روحیه‌ای حساس یا مهم‌تر از آن تأثیر گرفتن از جامعه شتابزده و ماشینی امروزی که واکنش‌های عصبی خصیصه ذاتی آن را تشکیل می‌دهد، افزایش می یابد. نتیجه این می‌شود این افراد ناخواسته در شرایط وخیم دچار چاقی و اضافه وزن می شوند.
اشتها و اضافه وزن از جنبه‌های مختلفی به هم مربوط می‌شود. یکی از این جنبه‌ها اختلالات خلقی نظیر اضطراب و افسردگی است. برخی از افراد برای فروکش کردن میزان استرس و اضطراب خود به خوردن رو می‌آورند. نباید تصور کرد که این افراد از خوردن لذت می‌برند بلکه مصرف خوراکی‌ها دستاویزی برای فرار از احساس تشویش و اضطراب در آنان است که این پرخوری عصبی منجر به چاقی و اضافه وزن می‌شود.
این اضافه وزن و چاقی خود باعث افزایش استرس و متعاقب آن پرخوری افراد می‌شود؛ به عبارت دیگر یک چرخه معیوب پرخوری و اضافه وزن ایجاد می‌شود. تغییر شیوه زندگی ارتباط بین اضافه وزن و چاقی با تشویش و اضطراب، دارای ابعاد گوناگونی است. دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران از منظری دیگر این ارتباط را مورد ارزیابی قرار داده و می‌افزاید: تشویش و اضطراب به نوبه خود منجر به تغییرات خلقی و افسردگی می‌شود که درمان آن در حیطه وظایف متخصصان علوم رفتاری و روانمتخصصان است.
یکی دیگر از جنبه‌های ارتباطی این دو موضوع بحث تغییرات خلقی و رفتاری است. فردی که تصمیم می‌گیرد اضافه وزن و چاقی خود را برطرف کند، ناچار است به عنوان یک روش صحیح و اصولی تغییراتی در شیوه زندگی خود دهد. یعنی رفتارهای قبلی خود را به دلیل تغذیه و فعالیت بدنی کنار بگذارد و شیوه درستی را اتخاذ کند. خود این موضوع به‌طور حتم نیاز به آن دارد که فرد از استرس‌ها به دور و لازم باشد برخی از تکنیک‌های رفتاری را که در حیطه تخصصی روانشناسان و روانمتخصصان قرار دارد، فرا گیرد تا بتواند این تغییر شیوه را استمرار دهد. به عبارت دیگر توجه به بخش رفتاری، رفع استرس‌ها و تغییرات خلقی حلقه گمشده درمان چاقی است که نبود آن در تمام جوامع و از جمله جامعه ما وجود دارد. بنابراین گرفتن یک رژیم غذایی همراه با یک ورزش خاص بدون توجه به بخش رفتاری، تغییرات خلقی و رفع استرس، مسیر درمان چاقی را به بیراهه خواهد کشاند. به همین دلیل ضروری است افرادی که درصدد درمان چاقی هستند حتما درباره وضعیت رفتاری خود با پزشک خانواده مشورت کنند.
ارتباط بیماری‌های روانی و چاقی
می‌توان گفت حدود 50 درصد چاقی‌ها ناشی از مشکلات روانی است و افرادی وجود دارند که به‌دلیل مشکلات روحی مانند افسردگی، اضطراب و حتی وسواس به خوردن افراطی رو می‌آورند؛ زیرا واکنش خوردن نوعی مکانیزم دفاعی برای کاهش اضطراب به حساب می‌آید.
آیتی درخصوص درمان و شیوه‌های مقابله با این مشکل اظهار می‌کند: افرادی که دچار چاقی و افزایش وزن ناشی از خوردن هستند باید توسط روانمتخصصان بررسی شوند تا مشکلات روانی آنها ریشه‌یابی شده و معلوم شود که چه عامل روحی باعث پرخوری و پناه بردن آنها به مصرف مواد خوراکی می‌شود. وی می‌افزاید: متأسفانه این موضوع در فرهنگ جامعه ما به درستی جا نیفتاده و مردم اطلاع کمی از این حقیقت دارند.
پس چه باید کرد؟
(1) واکنش استرس را تشخیص دهید. وقتی با یک موقعیت استرس زا روبه رو می شوید، مغز شما به غذه آدرنال پیغام می دهد که هورمونی به نام کورتیزول ترشح کند. کورتیزول درمقابل گلوکز و اسیدهای چرب به گردش خون ازاد می کند تا انرژی لازم برای عضلات فراهم آید. بالا بودن سطح کورتیزول در بدن موجب بالا رفتن اشتها و ذخیره های چربی بدن می شودف مخصوصا در ناحیه شکم و ران ها.
2) ) بدانید که استرس چطور بر تغذیه شما تاثیر می گذارد. استرس اشتها را زیاد می کند و باعث می شود بدنتان غذاهایی را طلب کند که بسیار پرکالری هستند اما موادمغذی چندانی ندارند. متاسفانه، محققان هنوز تعیین نکرده اند که چرا افرادیکه از روی استرس پرخوری می کنند به سوی یکسری غذاهای خاص کشیده می شوند.
(3) نگران نباشید، خوشحال باشید. برای پایین آوردن استرس چه کار می توانید بکنید؟ به جای اینکه آرامش را در غذاها دنبال کنید، در فعالیت های لذت بخشی که کالری نداشته باشند، شرکت کنید. می توانید از ماساژ استفاده کنید، به ملاقات یکی از دوستان بروید، کتاب بخوانید، فیلم نگاه کنید یا با فرزندتان بازی کنید.
4) ) مسئولیت قبول کنید. وقتی با یک اتفاق استرس زا روبه رو می شوید، با خودتان فکر کنید که برای به حداقل رساندن فشار روحی، چه می توانید بکنید. به جای اینکه خود را قربانی آن اتفاق بدانید، سعی کنید مسئولیت آنرا گردن بگیرید. در این فرایند، میزان تولید کورتیزول در بدنتان پایین می آید و درنتیجه عوارض منفی و زیان بار ترشح طولانی مدت این هورمون به حداقل می رسد.
5) ) از انواع و اقسام غذاها استفاده کنید. ازآنجاکه استرس بر قند خون تاثیر می گذارد، بهتر است که در طول روز از غذاهای سالم استفاده کنید تا سطح قند خون در بدنتان کنترل شود. افرادیکه از روی استرس پرخوری می کنند، بیشتر به دنیال کربوهیدرات های قندی می روند، پس حتما در هر وعده غذایی از مقدار لازم پروتئین و چربی هم استفاده کنید.
6) ) صبحانه بخورید. یک صبحانه خوب و کامل باید حاوی پروتئین، کربوهیدرات و چربی باشد تا سطح قندخون در طول روز ثابت بماند و دیگر تمایلی به خوردن شکلات و شیرینی پیدا نکنید.
(7) ذخائر ویتامین و موادمعدنی بدن را پر کنید. استرس باعث می شود که بدن ویتامین و موادمعدنی بیشتری بسوزاند، مخصوصا ویتامین B کمپلکس، منیزیم و زینک. این موادمغذی برای توازن قند خون در بدن لازم اند. وقتی سطح آنها در بدن پایین می آید، سطح استرس بالا می رود. همچنین، غدد آدرنال در مواقع استرس نیاز بیشتری به ویتامین C و اسید پانتوتنیک پیدا می کند. برای تامین این نیازها، از سبزیجات و میوه جات سالم استفاده کنید.
8) ) فعالیت فیزیکی داشته باشید. ورزش در حد تعادل می تواند به پایین آوردن هورمون کورتیزول در بدن کمک کند..
9) ) استراحت کافی داشته باشید. کمبود خواب بر سطح قند خون تاثیر می گذارد، سطح کورتیزول را بالا می برد و تولید لپتین (هورمونی که سیر شدن شما را اعلام می کند) را کاهش می دهد. سعی کنید هر شب کمی زودتر به خواب بروید و حتما هشت ساعت خواب شب را داشته باشید.
